Koronacje, intronizacje, inauguracje - Wielka Brytania cz.2

royal.uk

Ogólne ramy ceremonii opierają się na obrzędach zastosowanych po raz pierwszy w 973 roku na koronacji króla Edgara. Chociaż nabożeństwo przeszło dwie poważne zmiany, to sekwencja składania przysięgi, namaszczenie, użycie regaliów, pozostało do dziś. 

Przed wejściem władcy podczas procesji duchowieństwa i innych dostojników śpiewana jest litania świętych. Przy wejściu monarchy wybrzmiewa pieśń I was glad (którą mogliśmy usłyszeć m.in. podczas ślubu księcia i księżnej Cambridge).

Władca wchodzi do opactwa Westminsterskiego w szkarłatnym płaszczu i zasiada na tzw. Katedrze Majątku. Arcybiskup Canterbury, Lord Kanclerz, Lord Wielki Szambelan, Lord Wielki Konstabl i Lord Marszałek udają się na wschód, południe, zachód i północ od miejsca nadchodzącej koronacji. Przy każdej stronie arcybiskup wzywa do uznania władcy słowami:

Panowie, przedstawiam wam [imię], waszego niewątpliwego Króla (Królową). Dlaczego więc wszyscy, którzy przybywacie dziś, aby złożyć hołd i służyć, czy jesteście gotowi zrobić to samo?

Po tym, jak ludzie uznają suwerena z każdej strony, monarcha składa przysięgę przed arcybiskupem. Podczas koronacji obecnej królowej wymiana zdań między królową a arcybiskupem była następująca:

Arcybiskup Canterbury: Czy uroczyście przyrzekniesz i przysięgniesz rządzić Ludami Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Związku Południowej Afryki, Pakistanu i Cejlonu, a także Twoich posiadłości i innych terytoriów do któregokolwiek z nich należącego lub odnoszącego się, zgodnie z ich odpowiednimi prawami i zwyczajami?

Królowa: Uroczyście to obiecuję.

Arcybiskup Canterbury: Czy z własnej mocy sprawisz, że Prawo i Sprawiedliwość w Miłosierdziu zostaną wykonane we wszystkich swoich sądach?

Królowa: Tak zrobię.

Arcybiskup Canterbury: Czy dołożysz wszelkich starań, aby zachować prawa Boże i prawdziwe wyznanie Ewangelii? Czy utrzymasz w Zjednoczonym Królestwie protestancką religię reformowaną ustanowioną prawem? Czy utrzymasz i zachowasz nienaruszalną osadę Kościoła Anglii, a także doktrynę, kult, dyscyplinę i rząd, zgodnie z prawem ustanowionym w Anglii? I czy zachowasz biskupów i duchowieństwo Anglii oraz Kościoły tam zaangażowane w ich obowiązki, wszystkie takie prawa i przywileje, jakie z mocy prawa mają lub będą przysługiwać im lub którymkolwiek z nich?

Królowa: Wszystko to obiecuję zrobić. Rzeczy, które tu wcześniej obiecałam, spełnię i dotrzymam. Tak mi dopomóż Bóg.

Oprócz przysięgi monarcha może złożyć tzw. Deklarację Przystąpienia, jeśli jeszcze tego nie uczynił. Deklaracja ta była po raz pierwszy wymagana przez Kartę Praw z 1689 roku i należy ją przyjąć na pierwszym posiedzeniu parlamentu po wstąpieniu na tron nowego monarchy (np. podczas otwarcia Parlamentu) lub podczas jego koronacji. Monarcha dodatkowo składa osobną przysięgę na zachowanie kościoła prezbiteriańskiego w kościele Szkocji.

Po złożeniu przysięgi kościelny przedstawia władcy Biblię, mówiąc: „Oto mądrość; to jest królewskie prawo; to są żywe wyrocznie Boże”. Używana Biblia to pełna Biblia Króla Jamesa, w tym Apokryf. Podczas koronacji Elizabeth II Biblia została przedstawiona przez moderatora Zgromadzenia Ogólnego Kościoła Szkocji. Po przedstawieniu Biblii odprawiana jest Komunia Święta, ale nabożeństwo zostaje przerwane po nicejskim wyznaniu wiary (czyli po modlitwie Wierzę w jednego Boga).

royal.uk

Po przerwaniu nabożeństwa hymn „Przyjdź, Duchu Święty” jest recytowany jako wstęp do aktu namaszczenia. Po nim arcybiskup odmawia modlitwę w ramach przygotowań, która oparta jest na starożytnej modlitwie Deus electorum fortitudo, również stosowanej w namaszczeniu królów francuskich. Po tej modlitwie chór śpiewa hymn koronacyjny Zadok the Priest (George Frederick Handel). W międzyczasie szkarłatny płaszcz zostaje zdjęty, a władca udaje się do specjalnego Krzesła Koronacyjnego w celu namaszczenia. W 1953 stało na podeście złożonym z kilku stopni. Ma zagłębienie w podstawie, w którym osadzony jest Scone, czyli „Kamień Przeznaczenia”, o którym była już mowa. Do 1996 roku Kamień był przechowywany w opactwie Westminster, ale został przeniesiony do zamku w Edynburgu w Szkocji, gdzie jest wystawiony pod warunkiem, że zostanie zwrócony do opactwa w celu wykorzystania go w przyszłych koronacjach.

Nad głową monarchy trzyma się baldachim ze złotej tkaniny podczas namaszczenia. Obowiązek pełnienia funkcji nosiciela baldachimu pełnili w ostatnich koronacjach czterej Rycerze Orderu Podwiązki. Ten element nabożeństwa koronacyjnego jest uważany za święty i ukryty przed spojrzeniami publiki, nie został sfotografowany w 1937 roku ani pokazany w telewizji w 1953 roku. Dziekan Westminsteru wylewa konsekrowany olej z ampułki w kształcie orła na filigranową łyżkę, za pomocą której Arcybiskup Canterbury namaszcza władcę w postaci krzyża na ręce, głowę i sercu. Łyżka koronacyjna jest jedyną częścią średniowiecznych klejnotów koronnych, które przetrwały w Wielkiej Brytanii. Dokonując namaszczenia, arcybiskup recytuje formułę konsekracyjną przywołującą namaszczenie króla Salomona przez proroka Natana i kapłana Zadoka.

Koronacja króla George'a VI i jego żony/Daily Mail

Po namaszczeniu monarcha wstaje i klęka przy stojącym przed nim stołku z kamienia. Następnie arcybiskup kończy ceremonie namaszczenia odmawiając modlitwę, która jest zmodyfikowanym angielskim tłumaczeniem starożytnej łacińskiej modlitwy Deus, Dei Filius, odmawianej podczas konsekracji innych chrześcijańskich władców. Po zakończeniu tej modlitwy monarcha wstaje i ponownie zasiada na tronie. Następnie Rycerze Orderu Podwiązki zdejmują baldachim.

Lord Wielki Szambelan przedstawia ostrogi, które reprezentują rycerstwo. Arcybiskup Canterbury, wspierany przez innych biskupów, następnie przedstawia Miecz Stanu. Monarcha z powrotem zostaje ubrany w płaszcz. Arcybiskup następnie przekazuje królowi/królowej Klejnoty Koronne. Najpierw  Kulę, złotą i ozdobioną kamieniami szlachetnymi i półszlachetnymi. Kula jest zwieńczona krzyżem, reprezentującym panowanie Jezusa nad światem. Następnie władca otrzymuje pierścień reprezentujący jego „małżeństwo” z narodem, Berło Suwerena z Gołębiem, nazywane tak, ponieważ zwieńczone jest gołębicą reprezentującą Ducha Świętego oraz Berło Suwerena z Krzyżem.

Arcybiskup Canterbury podnosi Koronę Świętego Edwarda z ołtarza głównego, odkłada ją z powrotem i odmawia modlitwę: „O Boże, korono wiernych; błogosław, błagamy Cię i uświęć tego sługę twego, króla /królową, i jako ty dostań ten dzień na jego głowę koronę z czystego złota, wzbogacaj więc jego królewskie serce swoją obfitą łaską i koronuj go wszystkimi cnotami przez Króla Wiecznego Jezusa Chrystusa, Pana naszego. Amen ". Ta modlitwa jest tłumaczeniem starożytnej formuły Deus tuorum Corona fidelium.

Dziekan Westminsteru podnosi koronę i on, arcybiskup i kilku innych wysokich rangą biskupów udaje się do monarchy, gdzie korona jest oddawana arcybiskupowi, który umieszcza ją na jego/jej głowie. W tej chwili król lub królowa zostają koronowani, a goście w opactwie trzykrotnie wołają „Boże chroń króla /królową”. Część z nich wkłada korony, trąby wydają dźwięk fanfary, a kościelne dzwony biją w całym królestwie, a saluty broni odbijają się echem od Tower of London po Hyde Park.

Arcybiskup odmawia krótką modlitwę, a po niej chór śpiewa angielskie tłumaczenie tradycyjnej łacińskiej antyfony Confortare. Podczas śpiewu tej antyfony wszyscy stoją na swoich miejscach, a monarcha siedzi, wciąż nosząc koronę i trzymając berła. Po recytacji tego antyfonu następuje rytuał błogosławieństwa składający się z kilku modlitw.

Gdy błogosławieństwo się zakończy, władca powstaje z Krzesła Koronacyjnego i zasiada na tronie. Potem recytowane jest tłumaczenie łacińskiej formuły Sta et retine, historycznie używanej do intronizacji innych chrześcijańskich władców.

Następnie odbywa się akt hołdu: arcybiskupi i biskupi przysięgają wierność, mówiąc: „Ja, N., arcybiskup [biskup] N., będę wierny i prawdziwy, a wiara i prawda przyniosą wam, naszemu Wszechwładnemu Panu [Pani], Królowi [Królowej] tego Królestwa i Obrońcy Wiary oraz waszym spadkobiercom i następcom zgodnie z prawem. Tak mi dopomóż Bóg". Duchowieństwo wspólnie składa hołd, kierowany przez arcybiskupa Canterbury. Następnie członkowie rodziny królewskiej oraz inni dostojnicy składają hołd indywidualnie.

Korona św. Edwarda/wikimedia.org

Imperialna Korona Państwowa/wikimedia.org

Jeśli jest królowa małżonka, również zostaje namaszczona, koronowana i intronizowana w prostej ceremonii natychmiast po złożeniu hołdu. Przerwana wcześniej Eucharystia zostaje wznowiona i zakończona.

Radio Tames

Następnie władca wychodzi, wchodząc do kaplicy św. Edwarda (wewnątrz opactwa). Podczas gdy monarcha jest w kaplicy, chór recytuje angielskie tłumaczenie hymnu dziękczynnego Te Deum laudamus. Korona Świętego Edwarda i wszystkie inne regalia leżą na Ołtarzu głównym kaplicy; suweren zdejmuje Szatę Królewską i Stułę Królewską, zamienia szkarłatny płaszcz na fioletowy. Następnie zakłada Cesarską Koronę Państwową i bierze w swoje ręce Berło z Krzyżem oraz Kulę i opuszcza kaplicę, a wszyscy obecni śpiewają hymn narodowy.

Kaplica św. Edwarda /westminster-abbey.org

Muzyka grana podczas koronacji była przede wszystkim klasyczna i inspirowana uroczystościami religijnymi. Większość muzyki chóralnej wykorzystuje teksty biblijne, które były używane podczas koronacji króla Edgara w Bath w 973 roku i są znane jako hymny koronacyjne. Najczęściej używanym i najbardziej znanym utworem jest Zadok the Priest George'a Friderica Handla; był to jeden z czterech hymnów stworzonych na koronację George'a II w w 1727 roku.

Wcześniej wspomniałam, że część gości zakłada korony. W zależności od pokrewieństwa z monarchą i od statusu wyglądają one inaczej.

Daily Express

Korony królewskie

Monarcha - Korona z 4 krzyżami i 4 fleur-de-lis (figura heraldyczna w kształcie kwiatu lilii) i dwoma łukami.
Następca tronu i jego małżonka - Korona z 4 krzyżami i 4 fleurs-de-lis z jednym łukiem.
Pozostałe dzieci monarchy z małżonkami, rodzeństwo z małżonkami oraz małżonkowie monarchiń - Korona z 4 krzyżami i 4 fleurs-de-lis.
Dzieci następcy tronu z małżonkami - Korona z 2 krzyżami i 4 fleurs-de-lis i 2 liśćmi truskawek.
Wnuki monarchy w linii męskiej z małżonkami oraz bratankowie z małżonkami - Korona z 4 krzyżami i 4 liśćmi truskawek.
Wnuki monarchy w linii żeńskiej z małżonkami (najprawdopodobniej ci z tytułem?) - Korona z 4 fleurs-de-lis i 4 liśćmi truskawek.

Korony arystokratów

Książę i księżna - Korona z 8 liśćmi truskawki.
Markiz i markiza - Korona z 4 liśćmi truskawki i 4 srebrnymi kulkami położonymi nisko.
Hrabia i hrabina - Korona z 8 liśćmi truskawki i 8 srebrnymi kulkami położonymi wysoko.
Wicehrabia i wicehrabina - Korona z 16 małymi srebrnymi kulkami na obręczy.
Baron i baronessa - Korona z 6 dużymi srebrnymi kulkami na obręczy.

Warto pamiętać, że zapraszane są głównie głowy państw Wspólnoty Narodów. Przyjęło się, że pozostałe rodziny królewskie wysyłają następców tronu lub małżonków - monarchowie nie uczestniczą w ceremonii. Podczas koronacji obecnej królowej, Niderlandy reprezentował książę Bernhard (mąż królowej), a Belgię Albert, książę Liege (brat króla i następca tronu).

telegraph.co.uk

Historycznie, bankiet odbywał się zaraz po koronacji w Westminster Hall w pałacu Westminsterskim (ob. siedziba Parlamentu). Przestały się odbywać od momentu koronacji George'a IV w 1821 roku. Jego koronacja była najbardziej skomplikowana w historii; jego brat i następca William IV zrezygnował z bankietu ze względów ekonomicznych, co zakończyło 632-letnią tradycję. Od 1901 roku odbywa się uroczysty przegląd floty. Aby uczcić koronację, przed nią publikowana jest lista osób odznaczonych.

Od XX wieku nowo koronowany monarcha i inni członkowie rodziny królewskiej tradycyjnie  pojawiają się na balkonie pałacu Buckingham, skąd w 1953 roku oglądali lot Royal Air Force. Podczas pojawienia się monarcha nosi Imperialną Koronę Państwową, a królowa małżonka również nosi koronę przeznaczoną dla królewskich małżonek. Wieczorem odbywa się pokaz sztucznych ogni, zwykle w Hyde Parku. W 1902 roku choroba Edwarda VII doprowadziła do odroczenia czternastodaniowego bankietu w Pałacu Buckingham. W 1953 w sali balowej odbyły się dwa bankiety państwowe, a Royal Horse Guards zapewniła muzykę klasyczną.

***
W związku z tym, że przyjrzeliśmy się już wszystkim ceremoniom w monarchiach panujących, cykl będzie trwał dalej. W kolejnych częściach przyjrzymy się koronacjom w niektórych krajach europejskich, gdzie nie ma już monarchii oraz w kilku wybranych krajach pozaeuropejskich.