Królewskie rezydencje: zamek Vaduz

Kolejna notka z serii o europejskich królewskich rezydencjach będzie nieco inna niż dotychczasowe, a to z tego względu, że zajmiemy się rezydencjami rodziny książęcej Liechtensteinu. Konkretniej - jedną rezydencją, zamkiem Vaduz, który jest jednocześnie miejscem zamieszkania i pracy obecnej i dziedzicznej pary książęcej.

Schloss Vaduz

Asknine2, Public domain, via Wikimedia Commons

Lokalizacja

Zamek znajduje się w Vaduz, stolicy Liechtensteinu, od którego wziął swoją nazwę, na wzgórzu 120 metrów ponad miastem. Można do niego dotrzeć tylko pieszo lub samochodem (spacer z centrum Vaduz na wzgórze zamkowe zajmuje ok. 20 minut).

Embed from Getty Images

Historia

Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1322, kiedy ówczesny właściciel zamku, hrabia Rudolf von Werdenberg-Sargans zobowiązał się oddać komornikowi Ulrichowi von Matsch 400 srebrnych monet. Zamek powstał jednak prawdopodobnie dużo wcześniej, bo już w XII wieku. Początkowo zbudowano go jako twierdzę, z tego okresu pochodzi część strony wschodniej zamku oraz bergfried, czyli średniowieczna niemiecka wieża obronna o znacznej wysokości i grubości murów stanowiąca typową część zamków wybudowanych w niemieckojęzycznych krajach lub krajach pozostających pod niemieckim wpływem. Mury bergfried na zamku Vaduz mają grubość około 4 metrów. Kwatery mieszkalne zamku zostały dodane dopiero w 1287.

Z okresu średniowiecza pochodzi również kaplica zamkowa p.w. św. Anny ze znajdującym się w niej późnogotyckim ołtarzem głównym. Oprócz tych szczątkowych informacji nie za wiele wiemy na temat wyglądu czy architektury oryginalnej budowli, nie zachowała się też żadna średniowieczna rycina zamku (a przynajmniej takiej nie znalazłam).

O de Andrade, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Pierwszymi właścicielami zamku oraz zarazem prawdopodobnie budowniczymi twierdzy, byli hrabiowie Werdenberg-Sargans, jednak informacje na ich temat są jedynie szczątkowe. Wiadomo na pewno, że ich panowanie na terenie Vaduz dobiegło końca w 1416, kiedy zmarł ostatni przedstawiciel rodziny Hartmann IV, a księstwo przeszło na własność barona Brandis, który trzy lata później wzbogacił się także o szwajcarski Schellenberg. Nie był to spokojny okres w tamtej okolicy; Szwajcarzy od kilku lat starali się uwolnić spod panowania Austriaków i utworzyć własne państwo. W lutym 1499 wybuchł otwarty konflikt zbrojny, który przeszedł do historii jako Schwabenkrieg. Vaduz nie dość, że znajdowało się na przygranicznych spornych terenach, pośrodku skonfliktowanych sąsiadów, to jeszcze stało się miejscem walk. Szwajcarzy, wiedząc, że baronowie Brandis popierają Austrię, ruszyli na zamek, należący wówczas do barona Ludwiga von Brandis. Ten wpuścił ich bez oporu, licząc na to, że uda mu się wynegocjować neutralność. Tak się jednak nie stało. Szwajcarskie wojska splądrowały zamek, opróżniły beczki z winem zapełniające zamkowe piwnice, a następnie podłożyli ogień, biorąc Ludwiga jako jeńca.

Ludwig zdołał ujść z życiem, kilka miesięcy później po zakończeniu wojny został uwolniony i wrócił, by odbudować spalony zamek. Dla baronów Brandis zbliżał się jednak koniec ich prawie 100-letniego panowania. Ludwig ani jego młodszy brat nie pozostawili po sobie męskich potomków, w związku z czym po śmierci tego ostatniego zamek przeszedł w ręce ich siostrzeńca, hrabiego Rudolfa von Sulz, który z pomocą cesarza rzymskiego Maximiliana I znacząco go rozbudował, dodając fortyfikacje, wieże północną (na której po dziś dzień widnieją wyryte w tamtym okresie daty) i południową oraz część zachodnią zwróconą w stronę doliny, a także wprowadził system sygnalizacyjny ostrzegającymi przed wrogimi wojskami. Księstwo należało do kolejnych hrabiów von Sulz przez następne stulecie, aż w końcu ostatni właściciel z tej rodziny, Karl-Ludwig w 1613 za 200 000 guldenów sprzedał Vaduz i Schellenberg swojemu zięciowi, hrabiemu Kasparowi von Hohenems.

99-letni okres panowania rodziny von Hohenems w księstwie stanowił jeden z najsmutniejszych w jego historii, jako że ponownie przetoczyły się przez niego wojny, do których doszły konflikty na tle religijnym czy wreszcie niechlubne polowania na czarownice. Sami hrabiowie von Hohenems niczym szczególnym, poza ekstrawagancją i okrucieństwem wobec poddanych, się nie wsławili. Pod koniec XVIII wieku mieszkańcy Liechtensteinu mieli ich tak dosyć, że ponoć poskarżyli się Cesarzowi rzymskiemu Leopoldowi Habsburgowi, twierdząc, że księstwo powinno zostać sprzedane, by spłacić długi zaciągnięte przez ostatniego hrabiego. Można przypuszczać, że ich prośby zostały wysłuchane, skoro w 1712 zamek stał się wreszcie własnością pierwszych członków rodziny książęcej Liechtensteinu dzięki Johannowi Adamowi (Hansowi Adamowi I). Rok później Cesarz Rzymski Karl IV oficjalnie utworzył z Vaduz i zakupionego przez Johanna Adama w 1699 Schellenberg wraz z przyległymi ziemiami księstwo.

Presse- und Informationsamt, Vaduz, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Początkowo jednak rodzina książęca nie mieszkała na stopniowo podupadającym zamku, na którym lata wojny i zaniedbania odcisnęły swoje piętno. Co więcej, pierwsi książęta Liechtensteinu nigdy nie odwiedzili swojego księstwa, zarządzając swoimi ziemiami z Austrii, gdzie wielu z nich pełniło służbę na dworze cesarskim bądź w cesarskiej armii. Zamek do 1732 stanowił oficjalną rezydencję wójta Vaduz, który zarządzał ziemiami w imieniu księcia. Później, kiedy popadł w kompletną ruinę, był wykorzystywany jako winiarnia czy koszary dla żołnierzy, a w 1860 otwarto w nim nawet tawernę. Dopiero w 1842 książę Aloys II, szósty z kolei książę Liechtensteinu po Hansie Adamie I, zainteresował się podległymi mu ziemiami przy granicy austriacko-szwajcarskiej i jako pierwszy w rodzinie go odwiedził. Mimo że przed swoją śmiercią składał wizyty w Liechtensteinie jeszcze dwukrotnie i nawiązał bliższy kontakt z poddanymi, to samego, nadal podupadającego, zamku nie odbudował.

Embed from Getty Images

Za przywracanie zamkowi dawnej świetności zabrał się dopiero jego następca, drugi (po Ludwiku XIV) najdłużej panujący w europejskiej historii władca, Johann II, jednak dopiero pod koniec swoich ponad 70-letnich rządów. Na początku XX wieku powstały pierwsze plany gruntownego remontu, za który zabrano się niezwłocznie w 1905. Książę zlecił to zadanie austriackiemu państwowemu konserwatorowi Franzowi von Wieser z Uniwersytetu w Innsbrucku oraz architektowi Aloisowi Gstrein pochodzącemu z włoskiej miejscowości Bressanone. Remont trwał do 1912, ale kolejne zmiany Johann II zarządził jeszcze na początku lat 20. XX wieku, tuż przed swoją śmiercią. Po nim rozbudową zamku i przystosowaniem go do zamieszkania zajął się jego bratanek Franz Josef II. To on także w 1939 uczynił zamek Vaduz swoją oficjalną rezydencją, stając się tym samym pierwszym księciem Liechtensteinu, który zamieszkał w księstwie na stałe.

Mieszkańcy

Zamek jest podzielony na kilka apartamentów, z których jeden zajmuje para książęca, książę Hans-Adam II i księżna Marie, a drugi dziedziczna para książęca, książę Alois i Sophie z dziećmi. Na zamku, poza prywatnymi apartamentami, mieszczą się także ich biura oraz sale, w których pełnią oficjalne obowiązki i przyjmują gości.

Pozostali członkowie rodziny książęcej prowadzą zazwyczaj normalne, prywatne życie i w większości na co dzień mieszkają poza Liechtensteinem. Nie znamy szczegółowych informacji na ten temat.

Prince Hans Adam II inside Vaduz Castle #Lienchtenstein #LienchtensteinRoyalFamily #VaduzCastle pic.twitter.com/Z1iQEE0cus

— LiechtensteinRoyal (@RFLiechtenstein) August 13, 2021

Inside Vaduz Castle #vaduz #Liechtenstein #LiechtensteinRoyalFamily pic.twitter.com/PPRIBdmX4P

— LiechtensteinRoyal (@RFLiechtenstein) August 17, 2021

Zwiedzanie

Jako że zamek wciąż jest zamieszkany, a do tego służy rodzinie książęcej za miejsce pracy, nie jest udostępniany zwiedzającym, niemniej już z zewnątrz potężne mury i okazałe wieże robią wrażenie, a z samego wzgórza rozciąga się wspaniały widok na panoramę Vaduz i dolinę Rheintal. Jedynym dniem w ciągu roku, kiedy szersza publiczność ma możliwość wejścia na teren zamku jest Święto Narodowe 15 sierpnia, kiedy mieszkańcy są zapraszani na aperitif do Ogrodu Różanego. Wtedy też, wieczorem, w czasie tradycyjnych pokazów fajerwerków na ścianie zamku od strony miasta wyświetlany jest narodowe motto Liechtensteinu "Für Gott, Fürst und Vaterland" (Dla Boga, Księcia i Ojczyzny).

Embed from Getty Images

Ciekawostka

Zamek Vaduz jest jednym z pięciu zamków znajdujących się na terenie księstwa, ale tylko jednym z dwóch, które przetrwały do czasów współczesnych. Drugim jest zamek Gutenberg położony na wzgórzu nad wioską Bulzers, około 15 kilometrów na południe od Vaduz. W przeciwieństwie jednak do sąsiada, jest udostępniony zwiedzającym codziennie w okresie od maja do października, podobnie jak znajdujące się na jego terenie kaplica i ogród różany. Więcej informacji: LINK.

Embed from Getty Images

Źródło: wikipedia.org, luxarazzi.com, about-liechtenstein.co.uk, justfunfacts.com, franks-travelbox.com, tourismus.li