Potomkowie Victorii Hanowerskiej: Linia Heleny

Jesteśmy już na półmetku serii. Jeżeli chcecie poznać księżniczkę, wykonującą najwięcej królewskich obowiązków w rodzinie na przełomie XIX i XX wieku, najlepszego gracza krykieta w brytyjskiej rodzinie królewskiej, księcia, który nienawidził kobiet, a mimo to doczekał się nieślubnej córki, której narodziny do tej pory pozostają owiane mgłą tajemnicy, to zapraszamy do czytania! Dowiecie się też, jak można się rozwieść, będąc na drugim końcu świata, gdzie w Polsce natknąć się na grób potomka brytyjskiej monarchini i zobaczycie kunsztowny domek dla lalek wzorowany na pałacu królewskim...

***

Helena Augusta Victoria i jej potomkowie

Trzecia córka królowej Victorii i księcia Alberta na świat przyszła w Pałacu Buckingham 25 maja 1846, dzień po 27. urodzinach matki. W liście do brata, księcia Saxe-Coburg-Gotha Ernesta, książę Albert pisał, że córeczka urodziła się "całkiem niebieska, ale teraz ma się już dobrze". Dodał też, że poród był dla jego żony dłuższy i bardziej męczący niż poprzednie, "będzie musiała pozostać spokojna, aby wrócić do sił". Nadali jej imiona Helena Augusta Victoria i, podobnie jak w przypadku jej starszego rodzeństwa, także pseudonim: "Lenchen".

Portret Heleny i Alfreda autorstwa Franza Xavera Winterhaltera. Domena publiczna

Helena była żywym dzieckiem i nie pozwalała starszemu rodzeństwu sobie dokuczać, broniąc się pięściami. Od najwcześniejszych lat potrafiła bardzo ładnie rysować ("twórczość" trzyletniej księżniczki pochwaliła nawet dama dworu królowej, Lady Augusta Stanley), a później także grać na pianinie, niemniej pod względem zdolności artystycznych zawsze pozostawała w cieniu bardziej uzdolnionych sióstr. Podobnie jak starszy o dwa lata Alfred, z którym do końca życia łączyły ją bardzo bliskie relacje, uwielbiała aktywność na świeżym powietrzu. Jej zainteresowania obejmowały także zamiłowanie do nauki i techniki odziedziczone po ojcu, jazdę konną i pływanie łodzią.



Wydaje się, że pierwsze zauroczenie księżniczka przeżyła w 1859, kiedy to zafascynował ją Carl Ruland, były bibliotekarz ojca, a później nauczyciel języka niemieckiego jej starszego brata księcia Walii. Królowa Victoria opisywała go jako "przydatnego i zdolnego", ale jej stosunek zmienił się diametralnie, kiedy odkryła, że między nim a jej córką zrodziło się nieśmiałe uczucie. Ruland został natychmiast zwolniony i odesłany z powrotem do Niemiec, nigdy nie odzyskując zaufania monarchini.

Franz Xaver Winterhalter, domena publiczna, via Wikimedia Commons

Po odejściu Rulanda w 1863 królowa zaczęła się rozglądać za odpowiednim mężem dla Lenchen, która jako średnia córka nie miała praktycznie żadnych szans na zawarcie małżeństwa z którymś z książąt pochodzących z wpływowych europejskich rodów panujących. W znalezieniu adoratora nie pomagał fakt, że księżniczka nie była zbyt urodziwa, a także dodatkowe kryterium wystosowane przez królową, by przyszły zięć był przygotowany na zamieszkanie w jej pobliżu, chcąc mieć przy sobie przynajmniej jedno z dzieci. Ostatecznie wybór padł na księcia Christiana, drugiego syna księcia Schleswig-Holstein. Perspektywa tego mariażu szybko stała się niezręczna, zarówno ze względów politycznych, jak i rodzinnych, oba księstwa stanowiły bowiem kwestię sporną między Danią a Prusami. Po kilku wojnach pozostały w rękach Prusaków, ale Austriacy, którzy walczyli z nimi przeciwko Duńczykom, przekazali księstwo bez zgody sojuszników rodzinie Christiana.

Embed from Getty Images

Dlatego też największy sprzeciw małżeństwo to wzbudziło w księżnej Walii Alexandrze, późniejszej królowej, która jako córka duńskiego monarchy uważała, że księstwa należą się jej ojcu. Szybko znalazła wsparcie u męża i części jego rodzeństwa, księcia Alfreda i księżniczki Alix, która otwarcie skrytykowała matkę za poświęcenie szczęścia córki dla własnej wygody.

Ślub Christiana i Heleny na obrazie Christiana Carla Magnussena (1821-1896). Domena publiczna

Mimo jednak tych politycznych sprzeciwów i sporej różnicy wieku - Christian był starszy od Heleny aż o 15 lat - księżniczka była w nim zakochana i zdecydowana, by wyjść za niego za mąż. Książę spełnił także kryterium wymagającej teściowej, bo jako drugi syn księcia nie miał żadnych szans, by objąć po nim tron, mógł więc spokojnie zamieszkać w Wielkiej Brytanii. Para pobrała się ostatecznie na Zamku Windsor 5 lipca 1866. Po ślubie zamieszkali w Cumberland Lodge w Windsorze. Małżeństwo okazało się udane, para pozostała sobie oddana i prowadziła znacznie spokojniejsze życie niż siostry Heleny. Mieli razem sześcioro dzieci:
⦁ Christiana Victora
⦁ Alberta (który w 1921 stał się tytularnym księciem Schleswig-Holstein)
⦁ Helenę Victorię
⦁ Marie Louise (żonę księcia Ariberta z Anhalt)
⦁ Haralda (zmarłego 8 dni po narodzinach)
⦁ syna (urodził się martwy)



Księżniczka Helena była jednym z najbardziej zapracowanych członków rodziny królewskiej w tamtych czasach. Zasłynęła jednak przede wszystkim ze swojej działalności charytatywnej, którą starała się także zaszczepić w córkach. Wykazywała szczególne zainteresowanie pielęgniarstwem i stała się jednym z założycieli Brytyjskiego Czerwonego Krzyża, a od 1870 także przewodniczącą Kobiecego Komitetu BCK, zajmującego się rekrutowaniem pielęgniarek i organizacją pomocy humanitarnej podczas wojny francusko-pruskiej. W 1887 została patronką Stowarzyszenia Pielęgniarek Brytyjskich RBNA, a później także Workhouse Infirmary Nursing Association. Aktywnie promowała też robótki ręczne i została pierwszą przewodniczącą nowo założonej Royal School of Needlework. Dzięki swojemu królewskiemu statusowi udało jej się szkołę wypromować, a w razie potrzeby zdobywała fundusze na jej rozbudowę.

Russell, J. Windsor (photographer), domena publiczna

Jako pierwsza w rodzinie i jedyna wśród rodzeństwa, księżniczka Helena i książę Christian świętowali 50. rocznicę ślubu w 1916. Co ciekawe, mimo iż I wojna światowa trwała wtedy w najlepsze, a jak zapewne pamiętacie z lekcji historii, Niemcy i Wielka Brytania należały do wrogich sobie "obozów", Cesarz Wilhelm II przesłał ciotce z tej okazji telegram z gratulacjami Niestety, księżniczka rok później owdowiała, a 9 czerwca 1923 zmarła.


Christian Victor

Najstarsze dziecko księżniczki Heleny i księcia Christiana Schleswig-Holstein urodziło się 14 kwietnia 1867 na Zamku Windsor. Imiona otrzymał na cześć ojca oraz babki ze strony matki, królowej Victorii. Ponoć był oczkiem w głowie matki. Jego chrzest odbył się w Kaplicy św. Jerzego w Windsorze, a rodzicami chrzestnymi zostali: królowa Victoria, książę Augustenburg (dziadek ze strony ojca), książę Walii (wuj ze strony matki), księżna koronna Prus, późniejsza królowa Vicky (ciotka ze strony matki), książę Saxe-Coburg-Gotha (stryj matki, szwagier królowej Victorii) oraz wdowa po księciu Hohenlohe-Langenburg Feodora zu Leiningen (przyrodnia siostra królowej Victorii).



Christie, jak był nazywany w rodzinie, był pierwszym członkiem rodziny królewskiej, który ukończył edukację w szkole - Lambrook, a następnie Wellington College - zamiast być edukowanym przez prywatnego nauczyciela. Wybranie Wellington College ucieszyło ponoć zwłaszcza królową Victorię, ponieważ tę placówkę założył książę Albert kilkanaście lat wcześniej. Tutaj książę w 1885 został kapitanem drużyny krykieta. Do końca życia pozostał zapalonym graczem, a na kapitana drużyny wybrano go także podczas jego późniejszej edukacji w Magdalen College w Oksfordzie i w Królewskiej Akademii Wojskowej w Sandhurst. O tym, na jak wysokim poziomie grał, najlepiej świadczy wynik meczu jego drużyny rozegrany w 1887 przeciwko 'Gentlemen of England'. Zakończył się zwycięstwem księcia 35:0 (!). Do tej pory pozostaje najlepszym graczem krykieta w brytyjskiej rodzinie królewskiej.



Po ukończeniu Sandhurst w 1888 Christie został oficerem King's Royal Rifle Corps. Brał udział w ekspedycjach Hazara i Miranzi w 1891 przeciwko wojskom pakistańskim, ekspedycji Isazi w 1892, a w 1895 walczył w wojnie w Ghanie pomiędzy Anglią a Imperium Ashanti, rozciągającego się od centralnej Ghany aż po tereny dzisiejszego Wybrzeża Kości Słoniowej. Po powrocie do Ojczyzny został podniesiony do rangi majora, a w 1898 brał udział w bitwie pod Omdurman niedaleko Chartumu pod dowództwem Lorda Kitchenera. W kolejnym roku służył jako oficer sztabowy pod dowództwem generała Redversa Bullera w II wojnie burskiej toczonej między republikami Transwalu i Oranii a imperium brytyjskim w południowej Afryce. Później został przeniesiony do Pretorii, gdzie jego zwierzchnikiem został marszałek Friederick Roberts, 1. hrabia Roberts.

James Russell & Sons (photographer), domena publiczna, via Wikimedia Commons

Niestety, wyjazd do Pretorii nie wyszedł księciu na dobre. W październiku 1900, nadal w Pretorii, książę zachorował na malarię i zmarł w obecności marszałka Robertsa i księcia Francisa z Teck (młodszego brata królowej Mary) 29 października w wieku 33 lat po przyjęciu Komunii Świętej. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu 1 listopada 1900.

Pomnik księcia nieopodal Zamku Windsor. Jim Linwood, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Albert John Charles Frederick Alfred George

Drugie dziecko i drugi syn księżniczki Heleny i księcia Christiana przyszedł na świat 26 lutego 1869 we Frogmore House. Rodzina nazywała go Abby. Podobnie jak starszy brat, ukończył szkołę Lambrook w Berkshire i został przeznaczony do kariery wojskowej, ale w przeciwieństwie do księcia Christiana służył w armii pruskiej, zyskując stopień podpułkownika w 3. Gwardii Ułanów.



Albert ze starszym bratem Christianem

Wybuch I wojny światowej odseparował go od rodziny. Ponieważ odmówił walki przeciwko swoim rodakom, Cesarz Niemiec Wilhelm zwolnił go z czynnej służby. Wojnę "przeczekał", służąc w sztabie gubernatora Berlina.

W 1921 po śmierci bezdzietnego kuzyna, księcia Ernsta Gunthera został księciem Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg. Odgałęzieniem tego księstwa pozostaje ród Oldenburgów, do którego należą królowie Danii, Norwegii, Szwecji, Grecji, wielcy książęta Oldenburga i rosyjska rodzina carska. Ponieważ Albert nigdy się nie ożenił i nie doczekał legalnego potomka tron odziedziczył po nim jego daleki kuzyn książę Friedrich Ferdinand.



Powodem, dla którego książę Albert nigdy się nie ożenił, była jego niechęć do kobiet, która stanowiła jednocześnie jego ulubiony temat do rozmów. Ogłoszono wprawdzie jego zaręczyny z hrabiną Ortrud zu Ysenberg und Buedingen, ale zostały one później zerwane. Nie zmienia to jednak faktu, że doczekał się córki, Valerie Marie. Dziewczynka przyszła na świat 3 kwietnia 1900 w Liptowskim Mikułaszu na terenie obecnej Słowacji, i niemal natychmiast po narodzinach została umieszczona w rodzinie zastępczej u Anny Rosenthal i jej męża Roberta Schwalb o żydowskim pochodzeniu. Albert przyznał się do ojcostwa na krótko przed śmiercią w liście napisanym do nieślubnej córki 15 kwietnia 1931. 12 maja dorosła już wówczas kobieta zmieniła swoje nazwisko z Schwalb na "zu Schleswig-Holstein".

Agence Rol, domena publiczna, via Wikimedia Commons

Tożsamość biologicznej matki Valerie Marie pozostaje zagadką. Sam Albert nigdy nikomu nie zdradził jej nazwiska. Ukrywał przed rodziną, że wdał się w romans i doczekał nieślubnej córki. Wiedziały o tym najprawdopodobniej tylko jego dwie siostry, Helena Victoria i Marie Louise, które już po jego śmierci podpisały oświadczenie poświadczające jego ojcostwo. Książę przyznał się im jedynie, że matka dziewczynki była "szlachetnie urodzona".



Książę Albert zmarł 27 kwietnia 1931 w niewielkim miasteczku Przemków, na terenie ówczesnych Niemiec. Dziś miasto to leży w Polsce, w województwie dolnośląskim. Tam też został pochowany na cmentarzu lokalnego kościoła.


Victoria Louise Sophia Augusta Amelia Helena

Pierwsza córka i trzecie dziecko księżniczki Heleny i księcia Christiana urodziła się 3 maja 1870 we Frogmore House w Windsorze. Podobnie jak starsi bracia otrzymała przydomek - Thora,  czasem zwracano się też do niej 'Shipe', podkreślając jej ostre rysy twarzy. Spośród swoich sześciu imion w późniejszym czasie używała tylko dwóch: Helena Victoria. Większość dzieciństwa razem z rodzeństwem spędziła w Cumberland Lodge. W 1885 wystąpiła w roli druhny na ślubie ciotki, księżniczki Beatrice, z księciem Henry'm z Battenberg, a w 1893 także na ślubie księcia i księżnej Yorku, późniejszego króla George'a V i królowej Mary.

James Lafayette, domena publiczna, via Wikimedia Commons

Nigdy nie wyszła za mąż. W 1894 wymieniano ją jako potencjalną kandydatkę na żonę księcia Ernsta Hohenlohe-Langenburg. Na to małżeństwo ponoć szczególnie nalegała ciotka księżniczki, księżna koronna Prus Vicky. Nic jednak z tego nie wyszło, a Ernst w końcu poślubił kuzynkę Heleny, księżniczkę Alexandrę Saxe-Coburg-Gotha.

Idąc w ślady matki, księżniczka była zaangażowana w działalność charytatywną, wspierała takie organizacje, jak Young Men's Christian Association (YMCA), Young Women's Christian Association (YWCA) oraz Princess Christian's Nursing Home założone przez jej matkę. Wspólnie z siostrą były zapalonymi miłośniczkami sztuki i w okresie międzywojennym często organizowały małe koncerty czy przedstawienia, na przykład w ich londyńskiej rezydencji Schomberg House. Razem z matką pomagała także ciotce, księżniczce Beatrice, która służyła królowej Victorii jako osobista sekretarka. W ostatnich miesiącach życia monarchini dyktowała wnuczce swój dziennik.

James Lafayette, domena publiczna

I wojnę światową Thora razem z rodziną spędziła w Cumberland Lodge. W niedziele w odwiedziny wpadali zazwyczaj król George V i królowa Mary, z którymi utrzymywali bliskie kontakty. Kiedy w 1917 król zmienił rodowe, niemieckie nazwisko na Windsor i większość członków rodziny królewskiej straciła swoje tytuły, księżniczka i jej siostra swoje zatrzymały. Od tej pory były znane jako Jej Królewska Wysokość Księżniczka Helena Victoria oraz Jej Królewska Wysokość Księżniczka Marie Louise, usuwając jedynie niemiecko brzmiący "dodatek", "Schleswig-Holstein".

W czasie Wielkiej Wojny założyła organizację YWCA Women's Auxiliary Force i jako jej przewodnicząca odwiedziła wojska brytyjskie we Francji. Po śmierci matki w 1923 z młodszą siostrą podzieliły między siebie jej patronaty. Helena Victoria została przewodniczącą Princess Helena College (wcześniej to stanowisko zajmowała jej matka), nadal angażowała się też w działalność Princess Christian’s Nursing Home. Oprócz tego, bardzo często pojawiała się na turnieju tenisowym Davis Cup, w czasie którego wręczała trofea zwycięzcom.

James Lafayette, domena publiczna, via Wikimedia Commons

Po wybuchu II wojny światowej i niemieckich nalotach na Anglię, w Londynie zrobiło się niebezpiecznie. Początkowo Helena Victoria i Marie Louise pozostały w swojej londyńskiej rezydencji Schomberg House, kiedy jednak została ona zniszczona po bombardowaniu stolicy w 1940, siostry przeprowadziły się do mieszkania Lady Grace Weigall w Englemore niedaleko Ascot, a następnie razem z księżniczką Beatrice do Brantridge Park (domu ich kuzynki, księżniczki Alice, hrabiny Athlone). Po wojnie zamieszkały przy 10 Fitzmaurice Place na Berkeley Square.

Dawna rezydencja księżniczki Schomberg House przy 77 Pall Mall, obecnie mieści się tu Oxford and Cambridge Club. 
Oxfordandcambridgeclub, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Wraz z pogarszającym się zdrowiem księżniczka musiała korzystać z wózka inwalidzkiego. Jej ostatnim publicznym wyjściem był ślub księżniczki Elisabeth (obecnej królowej) z księciem Philipem 20 listopada 1947. Zmarła 13 marca 1948 w wieku 77 lat w swoim domu Fitzmaurice Place i została pochowana obok rodziców na rodzinnym królewskim cmentarzu Frogmore w Windsorze.


Franziska Josepha Louise Augusta Marie Christina Helena

Druga córka i czwarte dziecko księżniczki Heleny i księcia Christiana przyszła na świat 12 sierpnia 1872 w Cumberland Lodge w Windsorze. W rodzinie znana była jako "Louie" i, podobnie jak starsza siostra, spośród swoich licznych imion, formalnie używała tylko dwóch: Marie Louise. Razem z siostrą w 1885 została druhną na ślubie ciotki, księżniczki Beatrice, z księciem Henry'm z Battenberg.

Księżniczka cieszyła się bliskimi relacjami ze swoim kuzynostwem, zarówno tymi mieszkającymi w Wielkiej Brytanii, jak i za granicą. Często rodzina księżniczki Heleny i księcia Christiana lato spędzała w towarzystwie rodziny wielkoksiążęcej Hesji. Louie szczególnie blisko związana była z księżniczką Alix, późniejszą ostatnią carycą Rosji. Dzieliła ich różnica jedynie dwóch miesięcy, w związku z czym, jak opowiadała Louie, "były bardziej jak siostry niż jak kuzynki".



Alix i Marie Louise

Od początku księżniczka Helena starała się wychować swoje córki na osoby dostrzegające cierpienie innych. Często towarzyszyły jej podczas wyjść w szpitalach i do końca życia pozostały wierne postawie, której nauczyła ich matka. Razem z siostrą wspierały przeróżne organizacje charytatywne. Obie szczególnie blisko związane były z Princess Christian’s Nursing Home w Windsorze założonej przez ich matkę i pozostającej bliskie jej sercu. Do końca życia obie księżniczki chętnie i aktywnie wspierały działalność organizacji.

Alexander Bassano, domena publiczna, via Wikimedia Commons

W przeciwieństwie do starszej siostry, Marie Louise wyszła za mąż. Swojego przyszłego męża, księcia Ariberta z Anhalt poznała na ślubie kuzynki, księżniczki Viktorii z Prus (córki Vicky), i księcia Adolfa Schaumburg-Lippe, który odbył się w listopadzie 1890. Książę Aribert pozostawał w bliskich relacjach z Cesarzem Wilhelmem II i to podczas lunchu w jego rezydencji, Neues Palace w Poczdamie w grudniu 1890 ogłoszono oficjalnie ich zaręczyny. Para pobrała się 6 lipca 1891 w Kaplicy św. Jerzego w Windsorze.

James Lafayette, domena publiczna

Małżeństwo niestety szybko okazało się nieudane, pomimo tego, że na początku Marie Louise wydawała się być zakochana w swoim małżonku. Ten jednak skupiał się głównie na swojej karierze wojskowej i nie interesowało go życie rodzinne. Na szczęście dla księżniczki, którą "dusiły" sztywne wymagania protokołu Anhalt, para niewiele czasu tam zabawiła i wkrótce wyjechali do Berlina, gdzie Aribert spędzał większość czasu. Wkrótce stało się oczywiste, że para ma ze sobą niewiele, jeśli w ogóle cokolwiek, wspólnego. Zdarzało się, że przez całe dnie się nie widywali, nawet jeśli mieszkali w tej samej rezydencji!

Ponieważ nie cieszyła się ani zainteresowaniem męża, ani dobrym zdrowiem, kiedy nastawały chłodniejsze dni, księżniczka często wyjeżdżała za granicę. Podczas jednej z takich podróży, w Kanadzie w grudniu 1900, Marie Louise dostała dziwny telegram od teścia, księcia Anhalt Friedricha I, w którym ten domagał się, by natychmiast wracała do domu. Godzinę później nadszedł kolejny, tym razem od babki, królowej Victorii: "Powiedz mojej wnuczce, by wróciła do mnie do domu. V. R.". Księżniczka ruszyła czym prędzej w podróż powrotną.



Zdjęcie zaręczynowe Marie Louise i Ariberta

Po przyjeździe do Cumberland Lodge Marie Louise dowiedziała się, że jej małżeństwo zostało rozwiązane przez teścia z powodu wyraźnych nalegań księcia Ariberta. Nigdy do końca nie wyjaśniono, co było tego przyczyną. Spekuluje się, że Aribert był homoseksualistą albo biseksualistą i został nakryty w niedwuznacznej sytuacji przez żonę albo ojca, a małżeństwo z księżniczką nigdy nie zostało skonsumowane. Do przyczyn rozwodu sama Marie Louise nie odniosła się nawet w napisanych wiele lat później wspomnieniach, stwierdzając jedynie, że choć małżeństwo unieważniono, ona dotrzyma przysięgi złożonej w dniu ślubu i nigdy nie wyjdzie ponownie za mąż. Słowa dotrzymała.

Rob Sangster, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons

Jednym z najbardziej znanych dzieł w dorobku Marie Louise niewątpliwie jest Queen Mary’s Dolls’ House. Pomysł zrodził się w głowie księżniczki w latach 20. ubiegłego stulecia podczas rozmowy z jednym z czołowych architektów tamtych czasów, sir Edwinem Lutyensem. Oprócz niego, w budowę "domku nad domkami", jedynego w swoim rodzaju takiego arcydzieła, zostali zaangażowani najbardziej uzdolnieni artyści i rzemieślnicy. Domek, będący repliką pałacu królewskiego w skali 1:12 i sięgający prawie metr wysokości, został stworzony z dbałością o najdrobniejsze szczegóły i zawiera miniatury znanych wówczas produktów, które co ciekawe, zostały wykonane przez te same firmy, co ich oryginały. Tak więc znajdziemy tam "strzelby, które można naładować (a może nawet z nich strzelać), pościel z monogramami, [...] windy, garaż z samochodami, które działają", łazienki z umywalkami, spłukiwaną toaletą i miniaturowym papierem toaletowym; a w bibliotece - oczywiście mini-książki, stworzone specjalnie w tym celu przez m.in.: sir Arthura Connan Doyle'a (twórcę słynnego Sherlocka Holmesa), Alana Alexandra Milne (autora "Kubusia Puchatka"), Rudyarda Kiplinga (najbardziej znanym utworem jest chyba "Księga Dżungli"), Montague'a Rhodesa Jamesa (publikował książki głównie o duchach pod pseudonimem M.R. James) czy Williama Somerseta Maughama. Na ścianach wiszą miniaturowe obrazy namalowane przez prawdziwych malarzy. Nawet butelki w piwnicy są autentycznie wypełnione odpowiednimi winami czy innymi trunkami. Domek zawiera także "ukryty" w wysuwanej szufladzie ogród, wykonany z podobnym kunsztem co sam budynek.



Domek zaprezentowano "właścicielce", królowej Mary, w 1924 i wystawiono na brytyjskiej wystawie British Empire Exhibition w latach 1924-1925, na którą przyszło wówczas ponad 1,6 miliona osób tylko po to, by zobaczyć to kunsztowne arcydzieło. Obecnie domek znajduje się na Zamku Windsor i wciąż przyciąga rzesze turystów.

Princess Marie Louise's Diamond Sunburst Brooch: https://t.co/1HptFarThW pic.twitter.com/8dcnbTMbGE

— The Royal Watcher (@saadsalman719) December 7, 2019

Po śmierci starszej siostry, jednym z ostatnich "wielkich" publicznych wyjść Marie Louise była koronacja królowej Elisabeth w 1953 (zdjęcie powyżej), po której księżniczka zabrała się za pisanie swoich wspomnień, co zasugerowała jej młoda monarchini. My Memories of Six Reigns opublikowana została w 1956, a zaledwie kilka miesięcy później, 8 grudnia 1956 w wieku 84 lat jej autorka zmarła w swoim domu 10 Fitzmaurice Place na Berkeley Square w Londynie.

Źródła: wikipedia.org, unofficialroyalty.com, historyinanhour.com

**** **** **** **** ****

Mimo że linia księżniczki Heleny wygasła wraz ze śmiercią księżniczki Marie Louise i wśród rodzin królewskich próżno szukać jej potomków, to trzeba przyznać, że jej dzieci, jak i ona sama, prowadzili dość barwne jak na tamte czasy życie. Gdyby doczekali się wnucząt, z pewnością mieliby im co opowiadać.

Ostatnia aktualizacja: luty 2022