Jak to jest z tymi tytułami?

Często w komentarzach pytacie nas o tytuły - dlaczego jedni są tytułowani "Królami", a inni dostają tylko tytuł "Księcia-Małżonka" albo czy Sarah Ferguson wciąż ma tytuł księżnej, skoro rozwiodła się z księciem. W dzisiejszym poście postaramy się rozwiać te i inne wątpliwości dotyczące królewskich tytułów.

Król czy Książę-Małżonek?

Kiedy latem 2017 po raz kolejny nieżyjący już Książę Henrik, mąż duńskiej Królowej Małgorzaty, poruszył kwestię jego tytułu, wielu królewskich fanów zaczęło się zastanawiać, dlaczego tak właściwie nie dostał on tytułu "Króla" skoro jest mężem Królowej.

Twitter

Zgodnie z przyjętą tradycją (a może prawem, choć się na takie nie natknęłam), małżonek panującej monarchini tytułowany jest Księciem-Małżonkiem. Nadawanie takiego tytułu zrodziło się z obawy o podważenie pozycji monarchini jako samodzielnej głowy państwa. W dzisiejszych czasach tytuł Króla-Małżonka mógłby poza tym zrodzić i inne kłopoty, np. podczas oficjalnych wizyt zagranicznych. Urzędnicy państwowi, w tym głowa państwa, do którego Para Królewska udałaby się z wizytą, mogliby uznać w takiej sytuacji, że to Król sprawuje pełną władzę, a nie Królowa i np. do przeglądu wojsk zaprosić właśnie jego, a nie panującą monarchinię. Choć brzmi to dość absurdalnie, to przecież podczas oficjalnych czy państwowych wizyt nieraz zdarzały się przeróżne wpadki, więc taka też mogłaby mieć miejsce.

mirror.co.uk

Jak od każdej reguły, także i od tej zdarzają się wyjątki. Na przykład mąż Królowej Szkotów Marii I, Henry Stuart, czy Franciszek de Asís Burbon, mąż Królowej Hiszpanii Izabeli II, otrzymali tytuł "Króla-Małżonka", choć w obu sytuacjach faktyczną władzę sprawowały ich małżonki. Królowa Victoria także chciała uczynić Księcia Alberta "Królem", ale nie zgodził się na to rząd.

Henry Stuart  - wikipedia.org

Zdarzały się jednak i takie sytuacje, w których małżonek Królowej otrzymywał tytuł Króla i był razem z nią równoprawnym władcą, zazwyczaj jednak tylko do śmierci żony ('iure uxoris'). Miało to miejsce na przykład za panowania Królowej Marii I z dynastii Tudorów, jej małżonek, Król Hiszpanii i Król Portugalii Felipe II rządził w Anglii razem z nią. Także i w historii naszego kraju można doszukać się takich przypadków, tak na przykład Królowa Jadwiga z Andegawenów panowała razem ze swoim mężem, Wielkim Księciem Litewskim Władysławem Jagiełłą. Ten jednak pozostał Królem nawet po jej śmierci.

Jadwiga i Władysław Jagiełło na obrazie Jana Matejki - polityka.pl

Pytaliście też, jak to będzie w przyszłości, skoro w znacznej części europejskich państw o ustroju monarchistycznym to kobieta, a nie mężczyzna, jest Następczynią Tronu. Prawdopodobnie ich przyszli mężowie otrzymają jedynie tytuł Księcia-Małżonka, a nie Króla-Małżonka - z powodów, które wymieniłam powyżej. Obecne Następczynie Tronu po objęciu tronu będą rządziły samodzielnie, a ich mężowie, podobnie jak Królowe-Małżonki, nie będą mieli - przynajmniej teoretycznie - żadnego wpływu na władzę. Teoretycznie, bo przecież znane są przypadki, kiedy zwłaszcza Królowe-Małżonki wpływały na decyzje swoich mężów.

pinterest

Oczywiście, możliwe, że Następczynie Tronu po objęciu władzy będą chciały nadać swoim mężom tytuł Króla-Małżonka, jednak to, jaki tytuł ostatecznie otrzymają, zależeć będzie także od decyzji rządu i/lub Parlamentu.


Królowa czy Królowa-Małżonka? Królowa królowej nierówna

Podobne rozróżnienie, choć w języku polskim niezwykle rzadko stosowane, mamy w przypadku królowych. Tym sposobem, monarchinię władającą samodzielnie formalnie nazywa się Królową Panującą (ang. Queen regnant) czy w przypadku Cesarstw Cesarzową Panującą (Empress regnant), a królową będącą żoną króla - Królową-Małżonką (ang. Queen consort) bądź Cesarzową-Małżonką (Empress consort). Warto tu jescze wyraźnie podkreślić, że Królowa Panująca samodzielnie sprawuje funkcję głowy państwa, "dziedzicząc" ją po poprzednim monarsze, natomiast Królowa-Małżonka dzieli wprawdzie status z mężem, ale nie władzę polityczną czy wojskową, a otrzymuje ten tytuł poprzez małżeństwo.

parismatch.com

W Brunei Królowa-Małżonka otrzymuje tradycyjnie tytuł Raja Isteri Pengiran Anak (Królowa-Małżonka w języku malajskim). Podobnie w Bhutanie Królowa-Małżonka zwyczajowo jest nazywana Druk Gyaltsuen, co jest tłumaczone jako Smocza Królowa (ang. Dragon Queen). Analogiczny tytuł posiada Król - Druk Gyalpo, czyli Smoczy Król. Biorąc pod uwagę fakt, że Bhutan jest znany jako "Państwo Smoka", takie tytuły rodem z legend nie powinny nikogo dziwić.

parismatch.com

Kwestia tego, która z żon Króla powinna być nazywana Królową-Małżonką, nieco się komplikuje w przypadku poligamii. Obecny Sułtan Brunei, Hassanal Bolkiah, obecnie ma tylko jedną żonę, Królową Salehę, która posiada tytuł Raja Isteri Pengiran Anak, ale nie zawsze tak było. Jego druga żona, była stewardessa Aisha Mariam, otrzymała w chwili ślubu tytuł Pengiran Isteri, który straciła po rozwodzie w 2003. Inaczej rzecz miała się jednak w Bhutanie, gdzie poprzedni Król Jigme Singye nadał wszystkim swoim czterem żonom tytuły Królowych-Małżonek. W Maroku natomiast Król Mohammed VI nadał swojej żonie, oprócz zwyczajowego tytułu Lalli, również tytuł Księżnej (ang. Princess), co stanowiło jeden z wielu podjętych przez niego kroków w celu "unowocześnienia" monarchii.

hellomagazine.com

By sprawa nie była jednak taka prosta, trzeba dodatkowo od tytułu Królowej Panującej odróżnić Królową Regentkę. O pomyłkę nietrudno zwłaszcza przy używaniu angielskich wersji tych tytułów. Regent to osoba wyznaczona do sprawowania władzy w państwie w imieniu prawowitego monarchy z powodu jego niepełnoletności, nieobecności czy ubezwłasnowolnienia. Może nim być zarówno mężczyzna (np. stryj), jak i kobieta. Jeśli jest jednocześnie jego matką, tytułuje się ją właśnie Królową Regentką.

Królowa Hiszpanii Maria Cristina, regentka w latach 1885-1902
pinterest

Oprócz tego, mamy też Królowe Wdowy i Królowe Matki. Królowa Wdowa, jak sama nazwa wskazuje, jest wdową po zmarłym Królu. Natomiast Królowa Matka to matka obecnie panującego monarchy (w Bhutanie tytuł ten obecnie posiadają wszystkie cztery żony króla Jigme Singye). Niezmiernie rzadko zdarza się, by rodzina królewska posiadała również Królową Babkę, czyli babkę władającego monarchy. Za przykład znów może posłużyć Bhutan, gdzie wciąż żyjąca babka Króla Jigme Khesara jest tytułowana Królową Babką.


Tytuły "zarezerwowane" dla Następcy Tronu i innych członków rodziny

W każdej rodzinie królewskiej są tytuły zarezerwowane specjalnie dla Następców/Następczyń Tronu. W większości państw jest to standardowy tytuł Księcia/Księżniczki koronnej (np. w Szwecji, Norwegii, Danii, Grecji czy Japonii), ale w niektórych ten tytuł brzmi nieco inaczej.W Luksemburgu Następcy Tronu przysługuje tytuł Dziedzicznego Wielkiego Księcia, natomiast w Liechtensteinie i Monako - Dziedzicznego Księcia. W Bhutanie z kolei książę Jigme Namgyel jest oficjalnie tytułowany "The Gyalsey", co w języku urzędowym dzongkha znaczy "Książę". Tym też tytułem był nazywany aż do czasu ogłoszenia jego imion dwa miesiące po narodzinach. Podobnie w Brunei, gdzie książę Al-Muhtadee Billah, najstarszy syn Sułtana Hassanala Bolkiaha, posiada tytuł Pengiran Muda Mahkota, co jest tłumaczone jako Książę koronny.

Al-Muhtadee Billah z żoną Sarah - zimbio

Są też jednak państwa, w których Następca Tronu otrzymuje tytuł jeszcze inny niż te podane wcześniej. W Hiszpanii dla pierwszej osoby w kolejce do tronu jest zarezerwowany tytuł Księcia/Księżnej Asturii, w Belgii - Księcia/Księżnej Brabancji, a w Holandii - Księcia/Księżniczki Oranii.

monarchie.be

W brytyjskiej monarchii sprawa jest jeszcze bardziej skomplikowana, bo oprócz tytułów "zarezerwowanych" dla bezpośredniego następcy, są też inne tytuły niejako "zarezerwowane" dla innych członków rodziny. Najstarszy żyjący syn i zarazem następca króla/królowej Wielkiej Brytanii otrzymuje zwyczajowo tytuł Księcia Walii, jednak nie jest to tytuł dziedziczny. Oznacza to, że po wstąpieniu na tron albo śmierci dotychczasowego księcia Walii, tytuł wraca do "korony" i o jego ponownym przyznaniu decyduje panujący monarcha. Do tej pory nie było nigdy sytuacji, by to kobieta nosiła ten tytuł jako Następczyni Tronu, więc nie wiadomo, czy brzmiałby on Księżna czy Księżniczka Walii ani jak w tej sytuacji wyglądałby tytuł jej małżonka.

princeofwales.gov.uk

Z kolei zazwyczaj drugi syn panującego monarchy otrzymuje tytuł Księcia Yorku, którym obecnie jest książę Andrew i będzie nim aż do swojej śmierci. Do tej pory tytuł ten był przyznawany osiem razy i za wyjątkiem pierwszej sytuacji, zawsze nosiła go jedna osoba do swojej śmierci. To znaczy, że książę Harry czy książę Louis po wstąpieniu na tron swoich ojców, ale przed śmiercią obecnego księcia Yorku nie mają co na niego liczyć. O jego przyznaniu, podobnie jak wszystkich innych tytułów, decyduje panujący monarcha, więc tytuł ten jest "zarezerwowany" dla drugiego syna króla/królowej, ale nie musi go otrzymać.

vanityfair.com

Analogicznie, najstarszej córce króla/królowej przysługuje tytuł Księżniczki Królewskiej. Monarcha przyznaje go dożywotnio wyłącznie swojej córce, pod warunkiem jednak, że poprzednia "właścicielka" już nie żyje. Król Charles nie będzie więc mógł nikomu go przyznać, nawet w sytuacji, gdyby przeżył swoją siostrę, obecną Księżniczkę Królewską Anne.

Natomiast na temat tytułu nadanego księciu Edwardowi czy jego dzieciom więcej pisała Wam Agnieszka z bloga o brytyjskiej rodzinie królewskiej tutaj.


Adopcja


Adoptowanie dzieci w rodzinach królewskich zdarza się rzadko i zazwyczaj adoptowane dzieci nie otrzymują tytułów i nie są uwzględniane w linii sukcesji. Najlepszym tego przykładem jest Abir Muhaisen, której biologiczna matka zginęła w katastrofie samolotu w obozie dla uchodźców w Palestynie i w 1976 została zaadoptowana przez ówczesną Parę Królewską Jordanii, Króla Husseina i Królową Alię. Podobnie w Brunei, gdzie Sułtan Hassanal Bolkiah i Królowa Saleha adoptowali wiele dzieci z różnych części świata, na przykład afrykańskie sieroty. Nie wiadomo, ile ich dokładnie mają ani czy mieszkają z nimi na stałe, czy też - tak jak Emmanuele Filiberto i Clotilde - jedynie pokrywają koszty ich utrzymania. Żadne z nich jednak nie otrzymało tytułu ani miejsca w kolejce do tronu.

Król Hussein, królowa Alia, księżniczka Haya i Abir Muhaisen - tumblr

Jedynym wyjątkiem od reguły pozostaje jednak Szwecja. Tutaj w XIX wieku wobec nadchodzącej śmierci króla Karla XIII, który doczekał się wprawdzie dwóch synów, ale obaj zmarli w dzieciństwie, zaczęto rozglądać się za kandydatem na kolejnego króla. Początkowo wybór padł na duńskiego księcia Christiana (Carla) Augusta, syna księcia Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg, ten jednak zmarł kilka miesięcy później, w 1810. Wobec takiego obrotu spraw jeden ze szwedzkich dworzan i członek Riksdagu (jednoizbowego Parlamentu Szwecji), Baron Carl Otto Mörner zaproponował koronę marszałkowi Francji Jeanowi-Baptiste Julesowi Bernadotte. Bernadotte uzyskał milczącą aprobatę Cesarza Napoleona, a po kilku miesiącach także szwedzkiego Parlamentu i w 1810 został adoptowany przez króla Karla XIII, zostając Następcą Tronu i przyjmując imiona Karla Johana. Po śmierci Karla XIII w 1818 objął władzę w Szwecji jako Karl XIV Johan i Norwegii jako Karl III Johan i stał się pierwszym władcą z dynastii Bernadotte sprawującej rządy w Szwecji po dziś dzień.

kongehuset.no

Dlaczego członkowie zdetronizowanych rodzin królewskich wciąż używają swoich tytułów?

To pytanie wprawdzie nie padło w żadnym pytaniu, ale mogłoby. Zamiast niego któraś z Czytelniczek zapytała, dlaczego osoby wchodzące do zdetroniowanej rodziny królewskiej otrzymują tytuł skoro w danym państwie już się ich nie uznaje. Niestety, na oba pytania nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Zajmijmy się najpierw pierwszym. Aby zrozumieć sens używania królewskich tytułów w państwie, które nie jest już królestwem, musimy cofnąć się do czasów średniowiecza, kiedy monarcha był postrzegany jako przedstawiciel Boga na ziemi. A skoro tak, to funkcja monarchy była mu przeznaczona, więc nie mógł z niej tak po prostu zrezygnować. W późniejszym okresie, kiedy królowie byli zmuszani do abdykacji i/lub wygnania, nadal używali swoich tytułów, wyrażając niejako swój sprzeciw wobec często bezprawnego obalenia monarchii. Poza tym, obecnie istnieje niepisana zasada - jeśli raz byłeś monarchą, jesteś nim do końca życia. Niektórzy jako wyjątek od reguły traktują abdykację, jednak historia zna przypadki, kiedy zrezygnowanie z tronu nie tyle było dobrowolne, co raczej wymuszone. W panujących rodzinach królewskich zazwyczaj po abdykacji okazuje się, czy monarcha przestał być tytułowany królem/królową na rzecz innego tytułu, czy nie. W zdetronizowanych rzecz jest bardziej skomplikowana. Generalnie w europejskich monarchiach detronizacja przebiegała bez zgody króla, więc naturalnie nadal używają swoich tytułów i nadal są tytułowani monarchami przez inne rodziny królewskie.

hellomagazine.com

Osoby wchodzące do rodziny królewskiej już po jej obaleniu przez małżeństwo otrzymują tytuł, jeśli współmałżonek się nim posługuje - a w większości, jeśli nie we wszystkich, przypadków tak właśnie jest. Jeśli przynajmniej jedno z rodziców używa tytułu, to ich dzieci zazwyczaj też go otrzymują, w wyjątkowych sytuacjach nie (patrz: np. Monako, gdzie oprócz powyższej zasady obowiązuje jeszcze jedna: dziecko dostanie tytuł i zajmie miejsce w linii sukcesji, jeśli jego rodzice są małżeństwem).

romaniaregala.ro

W zdetronizowanych rodzinach królewskich panuje jeszcze jedna reguła. Zgodnie z nią, po śmierci obalonego króla/królowej, jego Następca Tronu nie tytułuje się królem (chyba że monarchia zostanie przywrócona), tylko zachowuje tytuł, którym posługiwał się do tej pory. Bardzo prawdopodobne jest więc, że po śmierci na przykład króla Konstantinosa, książę Pavlos nie otrzyma tytułu króla. Oczywiście, dla niektórych zwolenników monarchii będzie on królem Pavlosem II. Jak od każdej reguły, także i od tej są wyjątki. Najnowszy dotyczy księżniczki Margarety z Rumunii, która po śmierci ojca, króla Mihai'a, zaczęła być tytułowana Jej Królewską Mością. Nie otrzymała wprawdzie tytułu "Królowej", ale już sam fakt tytułowania jej tak, jakby nią była, wydał się wszystkim zaskakujący.


Księżna Yorku?

nwitimes.com

Sarah Ferguson rozwiodła się z księciem Andrzejem w 1996, jednak podobnie jak księżna Diana, po rozwodzie straciła jedynie tytuł Jej Królewskiej Wysokości, zachowując tytuł Księżnej Yorku (który straci, jeśli ponownie wyjdzie za mąż). Co ciekawe, tuż po rozwodzie w maju 1996, a przed 21 sierpnia tego samego roku, tytuł Sarah od ślubu, czyli Her Royal Highness The Duchess of York zamieniono na Her Royal Highness Sarah, Duchess of York, czyli Jej Królewska Wysokość Sarah, Księżna Yorku. Dopiero w wydanych 21 sierpnia 1996 tzw. "listach/pismach patentowych" usunięto tytuł Ich Królewskich Wysokości z tytułów rozwiedzionych księżnych.